Krivično i prekršajno pravo

Krivično ili kazneno pravo je izraz koji se u širem smislu koristi za pravnu granu koja se bavi zaštitom najvećih vrijednosti određenog društva, odnosno čija je zaštita u domenu države, kao entiteta, koji ima isključivo pravo kažnjavanja (ius puniendi). To je sistem zakonskih pravnih propisa kojima se utvrđuju uslovi za primjenu kazni i drugih krivičnih sankcija prema učiniocima krivičnih djela, a u cilju zaštite društvenog i ekonomskog uređenja određene države.

Postoje tri osnovna elementa za određivanje opšteg pojma krivičnog prava. Prvi, krivično pravo je zakonsko pravo. To znači da se samo zakonom mogu regulisati pitanja krivičnog prava. Drugi, predmet regulisanja krivičnog prava su tri osnovna pitanja: krivično djelo, krivična odgovornost i krivična sankcija. Ovaj element znači utvrđivanje koja se društveno opasna ponašanja čovjeka smatraju krivičnim djelima, koja lica se smatraju krivično odgovornim, te koje se sankcije mogu izreći učiniocima. Treće, zaštitna funkcija krivičnog prava. Krivično pravo štiti društveno-ekonomsko uređenje države i izraz je društvenih odnosa koji postoje u određenoj zemlji. Prvi element je formalnog, a preostala dva materijalnog karaktera. Jedinstvo ovih elemenata čini tzv. materijalno-formalni pojam krivičnog prava.

Krivično pravo je specifično po tome što ono ne reguliše društvene odnose neposredno. Zaštita društvenih odnosa putem krivičnog prava ostvaruje se isključivo propisivanjem krivičnih sankcija prema licima koja ne poštuju određena društvena pravila. Sredstva krivičnopravne zaštite su krivične sankcije. Krivične sankcije su mjere koje društvo prinudno primjenjuje prema učiniocu krivičnog djela. Najčešće se sastoje u oduzimanju ili ograničavanju prava priznatih na osnovu opštih ustavnih i drugih pravnih normi. Osnovna krivična sankcija je kazna, a ostale sankcije su mjere upozorenja (uslovna osuda i sudska opomena), mjere bezbjednosti i vaspitne mjere. Krivične sankcije propisuju se samo zakonom, a izriče ih samo sud u društvenom interesu.